logo stichting ARK
logo Radboud Universiteit
logo IVN
logo Natuurmonumenten
logo Studio Wolverine
logo Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging
logo Zoogdier Vereniging
logo IFAW
logo Free Nature
Bommel Faunawerk
logo WWF
logo Wolf-Fencing
Bommel Faunawerk
logo Canine Efficiency
logo Postcodeloterij

Wolven in Nederland

Wolven in Nederland streeft naar een conflictarm samenleven met wolven. Wolven in Nederland is een samenwerking van Natuurmonumenten, ARK Natuurontwikkeling, FREE Nature, Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, IVN, IFAW, Landschap Overijssel, Studio Wolverine, Rewilding Foundation, van Bommel Faunawerk, Wereld Natuur Fonds, Wolf-Fencing Nederland en Zoogdiervereniging.

Met Wolven in Nederland zetten wij ons in om draagvlak voor de wolf te creëren. Dat doen we door mythes en sprookjes van waarheid te onderscheiden; door het geven van voorlichting, bijvoorbeeld over hoe boeren hun vee kunnen beschermen. Zo willen we er voor zorgen dat eventuele schade beperkt blijft en wolven niet alleen welkom zijn in de natuur, maar ook in de hoofden en harten van mensen in Nederland. Lees meer over wat we willen en doen in het mission statement.

Inmiddels hebben wolven zich in Nederland weer gevestigd en zijn op de Veluwe in 2019 de eerste wolvenpups geboren. Ook vlak over de grens in de landen om ons heen leven inmiddels permanent wolven, zoals in het Belgische Leopoldsburg en het Duitse Meppen, waar ook al jongen geboren zijn.


In maart 2015 bezocht de eerste zekere wolf in zo'n 150 jaar tijd vier dagen lang het noorden van Nederland. De tweede zekere wolf werd in het najaar van 2016 in Beuningen in Twente gezien. Sinds de zomer van 2017 bezoekt de ene na de andere rondzwervende jonge wolf Nederland. Deze dieren zijn op zoek naar een eigen leefgebied en partner. Dat ze Nederland daarvoor geschikt vinden blijkt uit het eerste wolventerritorium op de noordelijke Veluwe in 2018 en de wolvenpups aldaar in 2019 en 2020.

Inmiddels zijn er naast dit wolvenpaar nog vier wolventerritoria in Nederland met telkens maar één wolf: tussen Eindhoven en Weert, op de zuidwestelijke Veluwe, op de Midden-Veluwe en in Drenthe. Tegelijkertijd komen er ook steeds meer wolventerritoria bij vlak over de grens met België (Leopoldsburg) en Duitsland (Nordhorn, Meppen, Herzlake en Werlte). De verwachting is dat de komende jaren diverse wolven een territorium in Nederland zullen vestigen.

  • Wolf Foto Tara Busser

    Wolven op Facebook

    Voor het laatste nieuws over wolven in Nederland en bij onze buren kun je ons net als zo'n 45.000 anderen volgen op Facebook.

  • Wolf © Dick J.C. Klees / Studio Wolverine

    Vragen en antwoorden

    Vragen over de wolf? De meest gestelde vragen met de bijbehorende antwoorden hebben we op een rijtje gezet.

  • Ree foto karsten Reiniers

    Een wolf eet vooral reeën

    Uit onderzoek blijkt dat de wolven in de Lausitz vooral ree eten. 52% van hun voedsel bestaat uit ree, 25% uit edelhert, 16% zwijn en minder dan 1% van hun voedsel bestaat daar uit gehouden dieren zoals schaap en geit.

  • Wolf Collectie Rijksmuseum

    De laatste wolf

    Welke wolf in de negentiende eeuw de laatste wolf van Nederland was is niet zeker. Meestal wordt de wolf van Schinveld uit 1845 als laatste beschouwd. Of was het een wolf uit 1822 bij Groesbeek, of een wolf in Schinveld in 1869? Of waren er nog meer zwervers die zo af en toe ons land bereikten? We weten het niet.

    Veel historische waarnemingen zijn net zo onzeker als sommige waarnemingen van de eerste wolven die nu terugkeren naar Nederland.

Historie

Behalve op IJsland kwamen wolven vroeger in heel Europa voor, ook in Nederland. In een ver verleden was er ontzag voor wolven en hun efficiënte jacht, maar gaandeweg zagen mensen wolven steeds meer als bedreiging of concurrent. Wolven werden steeds intensiever vervolgd.

Door eeuwen van vervolging verdween de wolf in de loop van de 18de en 19de eeuw uit ons land. Het eerst verdween hij uit de westelijke provincies Noord- en Zuid-Holland, later in Utrecht (1775), Drenthe (1780), Gelderland (1822) en Limburg (1845 of 1869). De Laatste gedode wolf in Nederland was in 1881 in Helvoirt, Noord Brabant en in 1897 werd bij Heeze in Noord–Brabant de laatste wolf in Nederland gezien. Beide laatste waarnemingen zijn echter onderwerp van discussie, zodat waarschijnlijk in 1869 de laatste wolf bij Schinveld werd gedood [Cremers 1928, Witkamp 1870, Flaton 1989]. In 1886 stierf de wolf ook in België uit en in de Eifel werd omstreeks 1890 de laatste wolf geschoten, zodat zwervers tot die tijd in potentie nog Nederland konden bereiken. [bron: de Rijk, 1985].

In 1743 was de wolf ook uit Groot-Brittannië verdwenen. Uiteindelijk werd de wolf teruggedrongen tot diep in Oost-Europa en de gebergtes van Italië en Spanje.

In 1982 werd de Conventie van Bern van kracht waarbij alle Europese landen getekend hadden om, naast vele anderen soorten, de wolf te beschermen. Deze bescherming leidde tot herstel van aantallen en verspreidingsgebied.

Kunnen wolven in Nederland leven?

Wolf © Dick J.C. Klees / Studio Wolverine

Ja, want de wolf is een cultuurvolger

Wolven komen voor in een groot aantal leefomgevingen: van toendra’s in het noorden tot steppen in het oosten, en van gebergtes tot aan het bos- en cultuurlandschap van West-Europa. Ook in door mensen ingerichte en gedomineerde landschappen blijken wolven goed in staat te overleven. Deze cultuurlandschappen bieden vaak een afwisselend landschap met bosranden die dekking bieden en een overdaad aan reeën, herten en zwijnen. Zo leven er tussen de productiebossen, dorpen, bruinkoolmijnen en maïsakkers van de Duitse regio Lausitz verschillende roedels wolven. Niet voor niets noemen de Duitsers de wolf een cultuurvolger en zouden ze dat in Nederland kunnen worden.


Wolf Foto Leo Linnartz

Ja, want er is voldoende leefgebied

Het leefgebied van een roedel is in Europa ongeveer 200 vierkante kilometer groot en hangt af van het voedselaanbod. In Arctische gebieden zijn territoria tot 1000 vierkante kilometer groot door het lage voedselaanbod. In de zomer zijn territoria vaak kleiner en kunnen dan enkele tientallen vierkante kilometer omvatten. De grote van een territorium hangt ook af van de benodigde sociale ruimte. Binnen het cultuurlandschap in Europa worden territoria vooral bepaald door voedselaanbod met een ondergrens van circa 120 vierkante kilometer en een bovengrens van 350 vierkante kilometer. Een roedel verdedigt zijn territorium tegen andere wolven en kan verschuiven door dominantie van de roedel ten opzichte van andere roedels, de vestiging van nieuwe roedels of het verdwijnen van oude.


Wolf © Dick J.C. Klees / Studio Wolverine

Ja, blijkt uit modelonderzoek

Hoeveel wolven in Nederland kunnen leven is niet exact te zeggen. Uit modelonderzoek is gebleken dat in Nederland ruimte is voor enkele tientallen roedels wolven. Er lijkt vooral in het midden en oosten van Nederland ruimte te zijn voor wolven. Daarnaast is er ook ruimte in Brabant en Limburg en dan met name langs de grens met België en Duitsland. Of er uiteindelijk ook wolven in Nederland gaan leven is natuurlijk niet met zekerheid te zeggen. De wolven zullen zelf besluiten of ze er gaan leven.

Ja, blijkt ook in de praktijk! Inmiddels zijn er 2 wolventerritoria op de Veluwe en zijn in 2019 de eerste jonge wolfjes geboren.

 

 

 

Bescherming wolf

De wolf is in Nederland een beschermde inheemse diersoort. Op 25 juni 2014 heeft staatssecretaris Dijksma de wolf hiervoor aangewezen in de zin van de Flora- en Faunawet.

EU beschermt wolf, beer en lynx niet voor niets

Wolven zijn bezig aan een terugkeer in grote delen van West-Europa. Ook in Nederland worden na meer dan een eeuw afwezigheid weer wolven waargenomen.

Uit ervaringen in andere delen van Europa blijkt dat de terugkeer van grote roofdieren vaak specifieke vragen opwerpt, die niet alleen betrekking hebben op de effectieve bescherming van grensoverschrijdende roofdierpopulaties, maar ook op gevolgen voor met name veeteelt, menselijke veiligheid, natuurbeheer en (niet onbelangrijk) gevoelens die over deze onderwerpen in de maatschappij leven. Het is dan ook te verwachten dat de Nederlandse discussie over wolven de komende tijd zal versterken. Deze discussie zal waarschijnlijk gevoed worden door een mengeling aan feiten, meningen en emoties.

Vanuit dit perspectief hebben Mr. dr. A. Trouwhorst en prof. Mr. C.J. Bastmeijer ervoor gekozen om in een artikel de juridische kaders – internationaal, Europees en nationaal – zo scherp mogelijk in beeld te brengen. Dit om een zinvol debat te faciliteren.

Download hier het gehele artikel. Dit document bevat de integrale tekst van een studie die in juni 2010 werd gepubliceerd in het rechtswetenschappelijk tijdschrift Milieu & Recht, jaargang 37, nummer 5, p. 272-283.