De wolf

Wolf gezien?

Mocht je ooit een wolf in het wild tegen komen dan mag je jezelf erg gelukkig prijzen. Wolven zijn schuwe dieren die niet vaak worden gezien, al leven al enkele tientallen wolven in Nederland. Door je waarneming te melden op het wolvenmeldpunt, draag je bij aan kennis over wolven in Nederland. Vanaf 2023 staat het wolvenmeldpunt op de website van BIJ12. De monitoring wordt vanaf 2018 in opdracht van BIJ12 uitgevoerd door de Zoogdiervereniging. Het wolvenmeldpunt is vanaf 2008 ontwikkeld door de organisaties die samenwerken in Wolven in Nederland. Meld hier op het wolvenmeldpunt van BIJ12 uw wolvenmelding

Wolven kenmerken

Hier kun je op letten als je denkt een wolf te zien.

  • De vacht van een wolf is beige tot rossig bruin
  • De vacht gaat geleidelijk over in een grijzige bovenkant, met een onduidelijk donker zadel
  • De wolf is wit rondom de bek
  • De wolf heeft lange, stevige poten
  • De wolf heeft een dik behaarde, naar beneden hangende rechte staart
  • De wolf heeft spitse rechtopstaande, naar de top toe iets afgeronde oren
  • De wolf heeft een brede, krachtige kop, waardoor de oren verder uit elkaar staan dan bij een hond
  • De wolf heeft een rechte rug

Wolf, Foto: Aaldrik Pot

Wolf en andere roofdieren

Op onderstaande foto staan vos, goudjakhals en wolf op dezelfde locatie. Hierbij zijn goed de onderlinge verschillen zichtbaar.

                     vos                                             goudjakhals                                        wolf

Vos, goudjakhals en wolfvos, goudjakhals, wolf

foto's van vos, goudjakhals en wolf van verschillende kanten
Bron: goldschakal.at

Goudjakhals

Naast de wolf is nu ook de goudjakhals in opmars in Europa. Deze middelgrote hondachtige komt sinds de laatste ijstijd voor in Zuidoost-Europa en grote delen van Azië, van de Balkan tot Thailand en van het Midden-Oosten tot aan Oostenrijk. In West-Europa komt de jakhals van oorsprong niet voor. In Oost-Afrika leven nog twee soorten: de zadeljakhals en de gestreepte jakhals. En om het nog moeilijker te maken, leeft in Noord-Afrika ook de gouden wolf, een soort die nauwer verwant is aan de wolf dan aan de goudjakhals, maar uiterlijk als twee druppels water op de laatste lijkt.

Goudjakhals drinkt water
Goudjakhals, foto: Shutterstock Vladimir Kogan Michael

Uitbreiding goudjakhals

De laatste jaren breidt de goudjakhals zich vanuit het zuidoosten van Europa uit in noordelijke en westelijke richting. Op 19 februari 2016 werd de eerste goudjakhals in Nederland aangetoond met een wildcamera op de Veluwe. En in 2023 lijkt de eerste vestiging van goudjakhals een feit in regio Lauwersmeer.


https://www.wur.nl/nl/nieuws/Eerste-goudjakhals-gezien-in-Nederland.htm

Uiterlijk goudjakhals

De goudjakhals lijkt erg op een kleine wolf, met verhoudingsgewijs kortere poten, staart en oren, en een spitsere snuit. De vacht is rossig bruin tot goudrood, met vooral in de winter op de rug vaak wat zwart. Anders dan bij alle andere hondachtigen zijn bij goudjakhals de zooltjes van de twee voortenen aan de achterzijde met elkaar vergroeid. Dit levert een unieke pootafdruk op, die gemakkelijk te onderscheiden is van vos, wolf of hond.

Een goudjakhals gezien? Meldt dit via het wolvenmeldpunt.

Net als de wolf leeft de goudjakhals in roedels. Een roedel bestaat uit een monogaam ouderpaar met hun jongen. Na twee jaar zoeken de jongen een eigen leefgebied. Goudjakhalzen jagen meestal alleen, maar op plekken met hoge dichtheden is waargenomen dat jakhals in familieverband jaagt. Goudjakhalzen communiceren net als wolven over lange afstanden met elkaar door te huilen. Maar dit klinkt hoger en meer keffend en klagend in vergelijking tot een wolf. In april en mei worden de jongen geboren. Goudjakhalzen kunnen grote worpen voortbrengen, wat bijdraagt aan hun soms snelle uitbreiding. De jongen komen ter wereld in een zelf gegraven hol, een overgenomen vossen- of dassenhol, maar soms ook in een leger in het kreupelhout of ondoordringbare ondergroei.

Biotoop goudjakhals

Qua voedsel- en biotoopvoorkeur lijkt de goudjakhals meer op een vos. Het is een echte opportunist die kan leven in uiteenlopende biotopen, van halfwoestijn tot moeras. Hij schuwt menselijke nabijheid niet. Soms zoekt de goudjakhals zelfs mensen op om zich te voeden met kleine huisdieren en afval. In gebieden waar ook wolven voorkomen, leven goudjakhalzen vaak in gebieden die wolven mijden. Vaak komen goudjakhalzen voor in kleinschalige landschappen met zowel natuur- en cultuurgebieden. Een aandeel ondoordringbaar kreupelhout is daarin belangrijk. Goudjakhalzen lijken in Europa grote open vlaktes te mijden.

Voedsel goudjakhals

Goudjakhalzen zijn alleseters, maar kleine dieren vormen de basis van hun dieet. Daarbij gaat de voorkeur uit naar knaagdieren, waaronder hazen, muskusratten en beverratten. Ook worden lammetjes, veulens en kalfjes van hoefdieren gegeten of kleinere hoefdieren zoals reeën en gazelles. Lokaal leidt dit soms tot problemen met de bevolking. Echter in de meeste landen veroorzaken goudjakhalzen aanzienlijk minder schade dan de lokale wolven of verwilderde honden. Wortels, knollen en vruchten worden naargelang het jaargetijde ook gegeten. Verder wordt aas en afval gegeten.

De aanwezigheid van open vuilstorten waar jakhalzen voedsel kunnen vinden leidt soms tot hoge dichtheden. De oorzaken voor de huidige snelle groei van de populatie en de uitbreiding naar nieuwe gebieden is onbekend, maar wordt vermoedelijk vooral door mensen veroorzaakt. Niet alleen door het aanbieden van extra voedsel, maar ook door bejaging van zijn grote concurrent de wolf. Klimaatverandering lijkt een te verwaarlozen invloed te hebben, hoewel er ook bronnen zijn die de verminderde sneeuwval wel noemen als mogelijke oorzaak van het noordwaarts oprukken van de goudjakhals.

Gevolgen

Wat de vestiging van goudjakhalzen in Nederland voor gevolgen heeft valt nog niet te zeggen. Wat de gevolgen voor de natuur precies zijn is moeilijk te voorspellen. Bij een vestiging is het interessant om te zien welke niche deze nieuwe soort inneemt. De bijnaam “rietwolf” in Hongarije en Oostenrijk doet vermoeden dat hij moerassen als leefgebied in Nederland kan benutten. Goudjakhals en vos kunnen naast elkaar leven, ondanks dat ze grotendeels hetzelfde eten en dezelfde plekken bewonen. Bekend is dat goudjakhals en vos elkaar wel vermijden. Hoewel de schade naar verluid minder is dan bij wolven kunnen net als bij deze soort schrikdraad en kuddewaakhonden voor een goede preventie zorgen.

Goudjakhals, foto: Shutterstock Budimir Jevtic
Goudjakhals, foto: Shutterstock Budimir Jevtic

Qua wilde hoefdieren zullen vooral reeën en jonge damherten op het menu staan en in mindere mate edelhertkalfjes. Net als de vos zal ook de goudjakhals proberen ganzen en hun eieren en jongen te verschalken, wat lokaal een rem zet op ganzenpopulaties. Goudjakhalzen blijken bovendien erg effectief in het bejagen van muskusratten en beverratten, wat voor Nederland een interessant gegeven is.

Hybriden

In theorie kan de goudjakhals in de Nederlandse natuur hybridiseren met wolf en hond en daarbij vruchtbare nakomelingen krijgen. In de praktijk zijn er slechts enkele gevallen bekend, in o.a. Bulgarije (met wolf) en Kroatië (met hond). Kruising met wolf lijkt met name voor te komen wanneer het wolven- en/of het goudjakhalzenroedel is verstoord door jacht of stroperij. Kruisingen met vos of wasbeerhond zijn nog nooit waargenomen en liggen ook niet voor de hand aangezien ze genetisch te veel van elkaar verschillen.

Bescherming

De goudjakhals is in Europa beschermd onder diverse wetten. Voor de goudjakhals geldt in elk geval de Biodiversiteitswet van 1992 (Convention of Biological Diversity), De Bern-conventie uit 1979 en de Habitatrichtlijn uit 1992, bijlage V. Aangezien de goudjakhals zijn nieuwe leefgebieden zelfstandig bereikt, wordt het als natuurlijke areaal-uitbereiding gezien en geniet de soort bescherming onder de Habitatrichtlijn (Trouwborst 2015). Goudjakhals valt echter niet onder de CITES-afspraken uit 1973 en ook niet onder de CMS uit 1979 (Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals).

De goudjakhals is dus een Europees beschermde soort die op eigen kracht zijn verspreidingsgebied uitbreidt. Hiermee is de goudjakhals ook inheems en beschermd in Nederland, hoewel deze nog niet als zodanig is opgenomen in de Wet Natuurbescherming. Dit betekent ook dat er geen landelijke schaderegeling is. In Gelderland vergoedt de provincie de schade, net zoals bij de wolf.

Bronnen