Methodiek

Voor de beantwoording van de vragen is gebruikgemaakt van drie methoden:

A: Review van literatuur 

Nationale en internationale publicaties zijn geraadpleegd die relevant zijn voor de beantwoording van de onderzoeksvragen. De focus ligt daarbij primair op wetenschappelijke publicaties – zowel artikelen als onderzoeksrapporten – waarin de bevindingen van monitoring en onderzoek zijn gepresenteerd. Relevante niet-wetenschappelijke publicaties zijn echter ook in beschouwing genomen, vooral als hieruit aanvullende/nieuwe informatie kan worden verkregen en kan worden vastgesteld dat de informatie betrouwbaar is. Voor een aantal onderzoeksvragen, vooral die samenhangen met beleid, schade en beheer, zijn overheidsdocumenten en websites met relevante informatie gereviewd. 

B: Review van gegevensbestanden

Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van de dataset van BIJ12 met informatie over de in Nederland waargenomen wolven voor de periode januari 2015 tot en met april 2021. Dit betreft onder meer de gegevens van waarnemingen van wolven, gegevens over schade aan landbouwhuisdieren en gegevens over afkomst/herkomst van wolven (o.a. genetische data). Daarnaast is gebruikgemaakt van gegevens die door de projectpartners zijn verzameld in lopend onderzoek, maar nog niet zijn gepubliceerd, zoals gegevens van de dispersiebewegingen van de gezenderde wolven Naya en Janka, dieetanalyses van Vlaamse wolven en gegevens over hybridisaties. Incidenteel wordt van de bovengenoemde tijdsperiode afgeweken (bijvoorbeeld voor de verkeersslachtoffers, waar ook een recente aanrijding uit mei 2021 werd meegenomen in de analyse). Een dergelijke afwijking staat altijd expliciet vermeld in de tekst. 

C: Consultatie van experts

Om specifieke kennis te vergaren en/of nog niet gepubliceerde gegevens te betrekken in de beantwoording van de vragen, zijn diverse binnen- en buitenlandse experts geraadpleegd. Dit betreft partners binnen het CEwolf-consortium, maar ook andere, zoals een juridisch expert (i.v.m. vragen over de (inter)nationale beschermingsstatus van de wolf en het bereiken van een gunstige status van instandhouding), onderzoekers van andere (universitaire) instellingen (in verband met vragen over dieet, verwachte ontwikkelingen op het gebied van wolf-mensrelaties) en deskundigen bij overheden (vragen over beleid, regelgeving en ervaringen op het gebied van preventie, beheer en derogatie). 

Los van enkele andere deskundigen (zie dankwoord) is in grote mate kennis vergaard bij onderstaande twee experts:

• Ilka Reinhardt: ecoloog bij het LUPUS Institut, für Wolfsmonitoring und -forschung in Deutschland
• Arie Trouwborst: jurist Natuurbescherming aan de Universiteit van Tilburg

Voor de onderzoeksvragen over nieuwe ontwikkelingen wat betreft genetische methodieken en data-uitwisseling met andere landen in Europa (thema 5) is, in aanvulling op bovenstaande acties, ook een online Engelstalige workshop georganiseerd, waarvoor internationale experts zijn uitgenodigd in het werkveld van de wolvengenetica. Dit zijn allereerst de overige partners in het CEwolf-consortium (LUPUS Wildlife Consultancy, Duitsland; Aarhus University & Natural History Museum, Denemarken; Universities of Warsaw and Gdańsk, Polen; Charles University Prague, Tsjechië; University of Veterinary Medicine Vienna, Oostenrijk; University of Liège, België; Administration de la nature et des forêts, Luxemburg), maar ook deskundigen van andere laboratoria in Europa. 

Hoewel informatie uit vele landen werd betrokken, is het accent gelegd op de direct omliggende landen Duitsland en Frankrijk vanwege de grotere vergelijkbaarheid van omstandigheden en omdat daar al geruime tijd ervaring met wolven is opgedaan.